Thú chơi xe đạp thể thao đã dần trở nên phổ biến, nhiều người coi đạp xe là việc rèn luyện sức khỏe hàng ngày. Tuy nhiên, sau mùa mưa kéo dài, xe với nhiều chi tiết bị bám bẩn, khô dầu mỡ, phát ra tiếng kêu lạ… sẽ dẫn đến việc vận hành không còn trơn tru, chính xác. “Của bền tại người”, dù cho chiếc xe đạp có đắt tiền đến mấy, người sử dụng không biết vệ sinh, bảo dưỡng đúng cách cũng sẽ dẫn đến những hư hỏng về bộ truyền động, giảm xóc hay tệ hơn là ảnh hưởng đến bộ khung xe. Dưới đây là ba bước hướng dẫn cơ bản, giúp những ai quan tâm hiểu hơn về việc bảo dưỡng, làm sạch một chiếc xe đạp thể thao.

Chiếc xe đạp MTB sau hơn 2 năm sử dụng.

Đa số những chiếc xe đạp sẽ dính bùn đất do việc sử dụng trong điều kiện đường mưa, ướt. Nhiều chủ nhân còn bỏ xó chiếc xe sau khi đi đường mưa về, tạo điều kiện cho rỉ sét hình thành trên một số bộ phận. Việc đầu tiên cần làm, tất nhiên là rửa cho chiếc xe được sạch sẽ.

Bước 1: Rửa xe

Xịt rửa xe dưới vòi nước áp lực cao theo phương dọc theo nan hoa xe.

Bước này đơn giản chỉ giúp chiếc xe trở nên sạch sẽ, văng hết lớp bùn dính trên thân, bộ phận truyền động hay phanh. Tuy nhiên, lưu ý quan trọng là tuyệt đối không được xịt vòi nước (áp lực cao) theo phương ngang trực tiếp vào ba trục chính hay còn gọi là moay-ơ (trước, giữa, sau). Xịt nước bắt buộc phải theo phương dọc, từ trên xuống dưới. Vì nếu xịt vòi nước theo phương ngang, vào các trục sẽ khiến nước cũng như bùn đất lọt vào ổ bi nằm phía trong, sẽ gây hư hại nghiêm trọng trong quá trình sử dụng. Nếu xe sử dụng hệ phanh đĩa, nên xịt thẳng vào đĩa phanh và bộ phận tiếp xúc với má phanh, làm văng hết cát dính trên bề mặt.

Lớp sơn trên những chiếc xe đạp đời mới thường có công nghệ cao, tuy nhiên, người dùng vẫn nên sử dụng vải hoặc chổi cọ mềm.

Sử dụng xà phòng rửa xe thông dụng, chổi mềm để vệ sinh tổng thể trên thân xe. Lưu ý chạm tới những bộ phận nhỏ như các trục, bộ truyền động, bộ phanh trước/ sau và tầng đĩa. Những mẫu xe đạp thể thao đời mới (khung hợp kim nhôm), đa số lớp sơn đều được phủ nano chống xước dăm tuy nhiên vẫn lưu ý phải dùng chổi hoặc khăn mềm.

Sau khi rửa, xịt khô tầng đĩa sau của xe.

Sau khi rửa xong, sử dụng vòi hơi để xì khô các chi tiết trên thân xe. Kết hợp dùng khăn mềm để lau sạch nước. Lưu ý nếu dùng vòi hơi, không xịt trực tiếp theo phương ngang vào ba trục chính trên xe.

Nếu xích bị rỉ sét, có thể dùng dung dịch dầu hỏa pha lẫn dầu diesel để vệ sinh lớp rỉ bám.

Tiếp theo, sử dụng dầu hỏa (hoặc bình xịt xích chuyên dụng) vệ sinh sạch sẽ từng mắt xích. Sau đó, dùng khăn sạch lau khô ngay phía dưới. Tuyệt đối không sử dụng dầu nhớt xe máy để làm sạch hoặc bôi trơn xích bởi đặc tính của dầu nhớt xe máy bám bụi rất nhanh, khiến xích càng nhanh đóng bẩn. Sau khi vệ sinh xích, dùng máy xịt khô dung dịch dầu hỏa còn bám lại trên bề mặt xích.

Bước 2: Tháo xe, vệ sinh các chi tiết nhỏ

Sau khi đã làm sạch phần lớn vẻ ngoài, phần tiếp theo đòi hỏi phải tỉ mỉ hơn trong từng chi tiết nhỏ, yếu tố quan trọng hơn nhiều so với việc rửa xe.

Chỉ cần những dụng cụ đơn giản đã có thể tháo lắp chiếc xe đạp dễ dàng.

Tiến hành tháo rời các bộ phận nhỏ hơn trên xe như: bánh trước/sau (trục); cổ phốt; giảm xóc; trục giữa… Đa số các mẫu xe đạp thể thao đời mới, chỉ cần thao tác rất đơn giản để có thể tháo rời các chi tiết lớn. Một số chi tiết nhỏ hơn như cổ phốt, cùm phanh, trục thì phải dùng bộ dụng cụ riêng (vít, lục giác).

Chỉ cần thao tác gạt đơn giản, người dùng có thể dễ dàng tháo rời trục bánh trước và sau.

Sau khi tháo rời hai trục trước và sau, tháo cổ phốt xe và bộ giảm xóc phía trước để vệ sinh. Đối với loại giảm xóc trước dạng bơm dầu, kiểm tra trên thanh cổ phốt xem có vết dầu, hoặc vết bẩn do chảy dầu hay không. Nếu phát hiện các vết này, thường thì do nguyên nhân là bị rách phớt dầu bên trong. Thay phớt dầu cũng khá đơn giản và dễ dàng mua tại Hà Nội. Sau đó sử dụng dung dịch RP7 xịt quanh hai thanh của giảm xóc. Lau bằng khăn sạch, bôi thêm mỡ chịu nhiệt (mỡ Cantex, có độ dẻo cao) vào hai thanh giảm xóc và lỗ cổ phốt.

Nên sử dụng loại mỡ chịu nhiệt Cantex có bán sẵn trên thị trường để duy trì việc bôi trơn bên trong các chi tiết. Trong quá trình thực hiện cũng nên đi găng tay để tránh tiếp xúc trực tiếp với hóa chất.

Tiếp theo, tháo rời hai trục của bánh xe (trục giữa và trục sau) để vệ sinh bộ phận vòng bi ở bên trong. Đây là bộ phận rất quan trọng, nếu phát hiện cát hoặc bùn phía trong ổ bi phải tháo ra và vệ sinh sạch sẽ. Sau đó bôi mỡ chịu nhiệt vào bên trong. Cơ cấu ổ bi của cả ba trục (moay-ơ) đều giống nhau, việc vệ sinh và tháo lắp cũng trên nguyên lý như nhau.

Trục giữa là bộ phận dễ bị hư hỏng nhất, nên thường xuyên kiểm tra ổ bi phía bên trong.

Bước 3: lắp xe và kiểm tra

Việc lắp ráp lại và căn chỉnh chiếc xe đòi hỏi người dùng phải có chút kinh nghiệm cơ bản.

Sau khi đã làm sạch các chi tiết nhỏ, tiến hành lắp ráp lại chiếc xe. Khâu quan trọng nhất trong bước 3 là kiểm tra lại các chi tiết đã vận hành chính xác chưa và điều chỉnh bộ đề (tốc độ) của xe sao cho vận hành trơn tru nhất có thể.

Hai ốc bắt cùm phanh nằm phía trên và dưới.

Sau khi lắp cổ phốt và bộ giảm xóc, tiến hành lắp bánh trước của chiếc xe. Khi lắp bánh trước, người dùng nên kiểm tra cùm phanh (dạng đĩa) phía trước xem má phanh đã mòn chưa. Nới lỏng hai ốc bắt cùm phanh, sau đó xoay bánh trước một vòng. Bóp chặt tay phanh, giữ nguyên và siết chặt hai ốc bắt (phía trên và dưới). Sau đó, thả tay phanh và kiểm tra xem khoảng cách tiếp xúc giữa đĩa phanh và má phanh đã đều nhau chưa. Quay bánh xe, kiểm tra độ bóp nhả của phanh. Nếu cảm giác tay phanh vẫn gợn, không đều thì kiểm tra đĩa phanh. Đĩa phanh xe đạp ở Việt Nam thường bị vênh do điều kiện sử dụng, có thể dùng kẹp nắn đĩa phanh (parktools) để nắn lại sao cho đều.

Chiếc kẹp đĩa phanh chuyên dụng có thể nắn đĩa trở về trạng thái ban đầu.

Tiến hành lắp trục sau, kèm việc chỉnh lại bộ đề (tốc độ) của xe. Lắp bánh xe, sau đó quay thử và phát hiện tiếng kêu ở xích. Thường thì việc lắp bộ đề phía sau sẽ gặp rắc rối bởi người dùng phải chỉnh theo cỡ, sao cho xích không bị gợn (căng quá hoặc trùng quá). Bộ đề phải lên, xuống đều đặn, không gây tiếng ‘cạch’ quá lớn.

Sẽ khá mất thời gian ở công đoạn căn chỉnh lại xích và bộ đề (tốc độ).

Cuối cùng, đưa xe xuống đất và kiểm tra giảm xóc trước (dầu). Giữ hai tay lái, bóp phanh trước đồng thời nhún đều tay. Nếu giảm xóc đàn hồi lại nhẹ nhàng, chứng tỏ chiếc xe đã được lắp ráp ổn định. Nếu khi nhún, giảm xóc lên nhanh quá (bị chảy dầu) hoặc lên chậm (do thừa dầu bên trong) thì phải tháo ra kiểm tra lại. Mỗi hãng sản xuất giảm xóc như Suntour, Fox hay Rock Shok đều có quy chuẩn cho lượng dầu ở bên trong giảm xóc.

Chiếc xe sẽ luôn ở trạng thái hoàn hảo nếu bạn biết bảo dưỡng đúng cách.

Không có định mức cụ thể cho việc bảo dưỡng, hay bao lâu phải chăm sóc xe đạp một lần. Việc này tùy thuộc nhiều vào thời gian sử dụng, những cung đường đạp xe và cả cảm giác của người lái. Tuy nhiên, việc thường xuyên vệ sinh, chăm sóc chiếc "xế độp" có thể giúp chiếc xe luôn vận hành chính xác nhất, tạo cảm giác thỏa mái hơn cho người đạp khi di chuyển trên những cung đường.

 - Nguồn sưu tầm -